- OBJ_20200224_03_VG_55
- Pièce
- 202
Fait partie de Fonds photographique du MAN
Paire de fibules en argent de forme circulaire estampée, provenant de Barbuise (Aube), 675-700 après J.-C. Achat 1981, ancienne collection Lamarre
Sans échelle
7234 résultats avec objets numériques Afficher les résultats avec des objets numériques
Fait partie de Fonds photographique du MAN
Paire de fibules en argent de forme circulaire estampée, provenant de Barbuise (Aube), 675-700 après J.-C. Achat 1981, ancienne collection Lamarre
Sans échelle
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis, ego Ludovicus, Dei gratia Francorum rex, universis Dei Eclesiae cultoribus, tam posteris quam instantibus et praecipue successoribus nostris, Francorum regibus, certum haberi, firmum teneri volumus, quod universa beneficia quae antecessores nostri, Francorum reges, ecclesiae Beati Vincentii et Sancti Germani de Leia, videlicet Robertus rex, qui ecclesiam ipsam a fundamento fundavit, et Henricus rex, filius ipsius, et Philippus, pater noster, contulerunt vel in posterum quilibet concessuri vel donaturi sunt, et nos bona voluntate et utili concedimus et firmamus :
In primis totam villam praedictae ecclesiae adjacentem, omnino liberam et quietam, cum sanguine et latrone et omnibus forisfactis in corpore villae factis sive omnibus consuetudinibus de corpore villae moventibus ; omnem quoque decimam vini et annonae meae et avenae quae attinent ad cellarium vel granarium Pissiaci, id est de Trel et de Charlavana et de ipso Pissiaco, et decimam Alvers, et annonae et leguminum et avenae undecumque sit ; similiter et decimam et annonae meae et avenae et leguminum de Aquilina et omnium crescentiarum mearum, si quae in ea fuerint factae ; molendinum quoque Filiolicurtis et unum modium annonae habendum perpetuo, unoquoque anno, de molendino quem pacto tali Columbenses monachi concesserunt fieri super stagnum Sancti Germani de Leia Bartholomeo de Fulcoio ; terram etiam Gaudine ; similiter et brancas de Leia, quantum necesse fuerit ad focum monachorum, necnon et mortuum lucum, quantum sufficit ad usum monachorum et hospitum suorum, et pasturam totam pecoribus monachorum et etiam hospitum suorum et, ut monachi centum porcos habeant libere discurrentes per totam Leiam tempore glandium ; vivum etiam nemus, quantum fuerit necessarium ad aedificia monachorum, vel nova facienda vel vetera reparanda ; Galterium quoque colibertum et omnem ejus posteritatem et quinque hospites apud Ruoldicurtem. Haec omnia benigne concedimus monachis Columbensibus Deo Sanctoque Germano servientibus.
Quae ne in posterum alicujus malivoli possint invidia infirmari vel vetustate deleri, nostri nominis karactere et sigillo signari et corroborari precepimus.
Actum publice apud Sanctum Germanum, presentibus episcopis nostris, Carnotensi videlicet Gaufredo et Manasse Meldensi cum clericis suis, abbate scilicet Santi Stephani de Valeia et Hugone de Leugis praeposito et Galterio de Bonavalle archidiacono et aliis multis. Data per manum Stephani cancellarii, anno Incarnati Verbi millesimo centesimo vicesimo quarto, regni vero nostri decimo septimo, Adelaidis reginae decimo.
Astantibus in palatio nostro quorum nomina subtitulata sunt et signa.
S. Stephani dapiferi, S. Gisleberti buticularii, S. Hugonis constabularii, camerario nullo. »
Louis VI
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Tirant ses origines de la bibliothèque des rois de France, le département des Manuscrits conserve la plus importante collection au monde de manuscrits médiévaux, modernes et contemporains. Elle comprend de nombreuses copies anciennes, unica, textes scientifiques, manuscrits décorés et à peintures. Enrichies par des dons d’auteurs, d’hommes politiques ou d’universitaires, par des mécénats ou des achats, les collections sont encyclopédiques : chansons de geste, religions d’Orient et d’Occident, histoire moderne et contemporaine, manuscrits littéraires...
Les collections de manuscrits originaux sont complétées par des livres et revues en toutes langues, des microformes et des fac-similés. La salle de lecture est ouverte aux lecteurs de la Bibliothèque de recherche ; la consultation de certains manuscrits doit faire l'objet d'une autorisation spéciale.
Les collections du département des Manuscrits sont encyclopédiques : chansons de geste, romans arthuriens, langues romanes, littératures orientales, religions d’Orient et d’Occident, histoire ancienne, histoire des sciences, les manuscrits littéraires : Pascal, Diderot, Apollinaire, Proust, Colette, Sartre etc. Le « cabinet des titres » constitue avec les armoriaux les principales ressources en généalogie.
La collection des manuscrits comprend un nombre très élevé de copies anciennes, d'unica, de textes scientifiques, de manuscrits décorés et de manuscrits à peintures ainsi que des manuscrits sur une grande variété de supports et de formes (xylographes, estampages notamment).
Fonds français
Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Les milliers de documents présentés dans ce corpus fournissent des données éparpillées, susceptibles de nourrir des travaux tant sur Saint-Germain-en-Laye que sur des thèmes transversaux. Dans l’attente de la monographie à venir, nous proposons ici une brève chronologie permettant de mieux en comprendre et contextualiser le contenu.
Au début du XIe siècle, le roi Robert le Pieux fonda un prieuré dédié à saint Germain, non loin de l’actuel château. La première mention de la résidence royale de Saint-Germain apparaît dans un document de 1124, sous le règne de Louis VI Le Gros. Établie à proximité de la forêt de Laye, cette demeure peu fortifiée pouvait sans doute permettre au souverain de s’adonner à la chasse. Elle était néanmoins suffisamment prestigieuse pour que saint Louis, qui y fit bâtir la chapelle toujours existante vers 1235-1239, y reçoive notamment l’empereur Baudouin II. Le XIVe siècle vit l’affirmation de Saint-Germain-en-Laye comme lieu de pouvoir et de décision, la tenue du Conseil royal y étant attestée.
Dans les premières années de la guerre de Cent Ans, en 1346, Saint-Germain-en-Laye fut incendié par les troupes anglaises du prince Noir. Des travaux de restauration furent toutefois rapidement menés, signe de l’importance de cette résidence où le roi put bientôt à nouveau séjourner. En 1367, Charles V lança un nouveau grand chantier au cours duquel la demeure fut dotée de grands fossés et d’une enceinte renforçant considérablement les capacités militaires du château. Le souverain puis son fils purent ainsi y séjourner, mais cette résidence fut naturellement délaissée au XVe siècle par leurs successeurs établis dans le Val de Loire. Louis XI offrit même ce domaine à son médecin Jacques Coitier.
Le château connut en revanche une véritable renaissance au XVIe siècle. En 1514, son enceinte accueillit le mariage princier du futur roi François Ier avec la princesse Claude de France. Appréciant manifestement beaucoup cette résidence, où il s’installa souvent, ce grand amateur de chasse lança en 1539, à la fin de son règne, la reconstruction du château. Confié à Pierre Chambiges, ce dernier fut conçu suivant un parti original, dominé par ses hautes terrasses surplombant le vaste jardin aménagé au nord. Henri II, qui y était né en 1519, y séjourna plus qu’ailleurs et en fit le lieu de séjour privilégié de ses enfants. Il le dota de plus de nouveaux agréments et fit ainsi commencer la construction d’une « maison du théâtre et des baigneries ». Après sa mort en 1559, Saint-Germain-en-Laye accueillit moins souvent ses fils et successeurs, mais le château accueillit régulièrement les souverains, notamment à l’occasion du colloque de Poissy en 1561. Henri III y fit d’ailleurs réaliser des aménagements, tant dans le château que dans le jardin.
Après s’être assuré du pouvoir, Henri IV montra à son tour un net intérêt pour Saint-Germain-en-Laye, où il fit entreprendre des travaux dès 1594. À partir de la « maison du théâtre » commencée par Henri II, il fit ainsi construire le château-neuf qui, situé au bord du plateau, fut prolongé par de grands jardins en terrasse descendant vers la Seine et rendus célèbres par leurs grottes artificielles garnies d’automates. N’offrant que quelques logements, ce second bâtiment venait compléter le château-vieux, où le souverain installa ses enfants, légitimes ou non. C’est ainsi là que le jeune Louis XIII passa l’essentiel de ses premières années. Devenu roi, il revint régulièrement à Saint-Germain-en-Laye, où la Cour s’installa de façon quasi-permanente à la fin de sa vie. S’il ne fit entreprendre que des constructions relativement modestes, il fit poser de grands décors tant au château-neuf qu’au château-vieux, où travaillèrent entre autres Simon Vouet et Nicolas Poussin. C’est enfin là, au château-neuf, que son fils, le futur Louis XIV, naquit en 1638 et que lui-même s’éteignit en 1643.
Durant la régence d’Anne d’Autriche, Saint-Germain-en-Laye fut un lieu de refuge tantôt pour Henriette-Marie de France, reine d’Angleterre en exil, tantôt pour le jeune roi face à la Fronde en 1648 puis en 1649, à l’issue de la fameuse fuite à Saint-Germain. C’est ensuite la chasse qui semble avoir bientôt attiré Louis XIV dans cette résidence dont il fit par la suite, à partir du milieu des années 1660, le principal lieu de séjour de sa Cour. Louis Le Vau, André Le Nôtre et Charles Le Brun, entre autres, travaillèrent alors à la restauration et à l’amélioration des châteaux, des jardins et du domaine. Fut ainsi notamment aménagée à partir de 1669 la Grande Terrasse, au bout de laquelle fut construit en 1675 le château du Val. Saint-Germain-en-Laye abrita alors de multiples fêtes et cérémonies, la plus grandiose étant le baptême du Dauphin, célébré dans la cour du Château-Vieux en 1668. Le fort Saint-Sébastien, destiné à l’entraînement des troupes, fut de plus créé dans la forêt en 1669. En 1678, toutefois, le roi annonça l’installation de la Cour à Versailles, effective en 1682.
Cette décision ne devait manifestement pas, à l’origine, entraîner l’abandon de Saint-Germain-en-Laye, dont le Roi Soleil fit transformer le château-vieux : Jules Hardouin-Mansart ajouta alors cinq pavillons aux angles du bâtiment. Les projets du souverain furent toutefois bouleversés par la Glorieuse Révolution (1688-1689) : le roi d’Angleterre Jacques II Stuart et son épouse Marie de Modène ayant trouvé refuge dans son royaume, il leur offrit la jouissance du château-vieux. Le couple en exil réunit autour de lui une nouvelle Cour royale, jacobite, qui entretint de multiples relations avec la Cour française installée à Versailles. Cet usage se maintint jusqu’à la mort de Marie de Modène en 1718.
Saint-Germain-en-Laye perdit alors son statut de demeure royale, les deux châteaux n’ayant plus jamais été habités par des souverains. Les appartements furent alors concédés à de vieux serviteurs ou à des courtisans, et l’entretien des bâtiments fut si réduit que l’état sanitaire du château-vieux devint vite déplorable. Le vieux domaine royal ne fut pourtant pas abandonné par la monarchie : Louis XV puis Louis XVI vinrent régulièrement chasser à Saint-Germain-en-Laye, où leurs équipages s’installaient en hiver. Ils se contentaient toutefois de traverser les jardins, qui furent eux aussi simplifiés. Le domaine fut en outre bouleversé suite au don du château-neuf consenti, en 1777, au comte d’Artois : celui-ci projeta de le faire agrandir et commença par faire reprendre les galeries le portant, mais les travaux furent interrompus et le château resta éventré.
Après la Révolution, les vestiges et d’autres parties de l’ancien domaine furent vendus par lots. Le château-vieux resta en revanche propriété nationale et, en 1809, fut affecté par Napoléon à une nouvelle école de cavalerie. L’installation de cette institution nécessita de nouveaux aménagements et le projet de racheter les propriétés aliénées quelques années plus tôt, mais les démarches nécessaires n’étaient pas terminées lorsque l’empire fut renversé.
Louis XVIII affecta le château de Saint-Germain-en-Laye au logement d’une des compagnies de ses gardes du corps. Après la révolution de Juillet, l’édifice fut retiré de la Liste civile, et Louis-Philippe conserva donc seulement la jouissance des jardins et de la forêt, où la famille royale continua à chasser. Attribué au ministère de la Guerre, le château devint alors, en 1833, un pénitencier militaire : des salles furent transformés en ateliers, d’autres furent divisées pour former des cellules, et un mur fut élevé autour du fossé pour fermer cet espace servant désormais à la promenade des prisonniers.
L’arrivée du chemin de fer en 1847 bouleversa les environs du château : la voie vint amputer le Grand Parterre et forma une saignée au travers de la forêt, dont une partie se trouva ainsi réunie aux jardins. Ce terrain fut alors aménagé, sous les ordres de Louis-Philippe, en jardin à l’anglaise, tandis que le train offrait désormais l’opportunité au plus grand nombre de venir, depuis Paris, apprécier les douceurs et agréments de Saint-Germain-en-Laye, lieu de promenade et de flânerie. Il avait également été prévu de réhabiliter les anciens jardins français, mais la révolution de 1848 stoppa cet élan.
L’arrivée au pouvoir de Napoléon III permit le renouveau du château, qui fut évacué en 1855 par le pénitencier militaire pour permettre la visite de la reine Victoria. Après avoir envisagé d’autres options, l’empereur décida en 1862 d’affecter l’édifice à un nouveau musée des Antiquités nationales, d’abord dit des Antiquités celtiques et gallo-romaines. Pour que le château puisse accueillir cette nouvelle institution, de grands travaux de restauration furent immédiatement lancés sous la direction de l’architecte Eugène Millet. Le choix fut fait de rendre à la vieille demeure royale son aspect sous François Ier, et les pavillons ajoutés pour Louis XIV furent donc progressivement détruits. Le musée fut inauguré en 1867, alors que seules quelques salles étaient aménagées. La guerre et la chute de l’empire en 1870 interrompirent le chantier, mais les travaux reprirent en 1871 avec un budget réduit. Eugène Millet poursuit la restauration jusqu’à sa mort en 1879, date à laquelle lui succéda Joseph-Auguste Lafollye, à son tour remplacé par Honoré Daumet en 1895. Les travaux furent ainsi achevés à la veille de la Première Guerre mondiale.
À l’issue de cette dernière, le musée abrita la signature, le 10 septembre 1919, du traité de paix avec l’Autriche. Après avoir traversé la Seconde Guerre mondiale, qui vit les Allemands s’implanter fortement à Saint-Germain-en-Laye, il fit l’objet d’un vaste programme de rénovation à l’initiative d’André Malraux, ministre des Affaires culturelles de 1959 à 1969. Renommé en 2005 musée d’Archéologie nationale afin de souligner son rôle d’acteur d’une pratique scientifique vivante, il a fusionné en 2009 avec le Domaine national au sein d’un même établissement, le service à compétence national du musée d’Archéologie nationale et Domaine national de Saint-Germain-en-Laye.
Depuis 2013, l’établissement est engagé dans un long chantier de restauration du monument historique placé sous la maîtrise d’ouvrage de l’OPPIC et la maîtrise d’œuvre de Régis Martin, architecte en chef des monuments historiques. Ces travaux doivent se poursuivre jusqu’en 2020.
Musée d'Archéologie nationale - Domaine national de Saint-Germain-en-Laye
Bibliothèque nationale de France
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Bibliothèque nationale de France
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Recueils déjà constitués de façon homogène dans la bibliothèque de Colbert.
Regroupés en cinq cents volumes, d’où le nom de la collection, ces manuscrits originaux, copies et imprimés concernent les activités de Colbert en tant qu’homme d’état.
Ils consistent en actes, correspondances politiques et diplomatiques, inventaires, rapports et mémoires datables du XIIIe à la fin du XVIIe siècle et intéressent les sujets suivants: histoire de France et en particulier tout ce qui touche à la royauté, relations avec les autres pays, affaires religieuses, commerce et industrie, marine.
Colbert, Jean-Baptiste
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Collection des manuscrits de littérature classique
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Philippus Dei gratia Francorum rex. Noverint universi ad quos littere presentes pervenerint quod moniadibus Sancti Cyrici, ob anime nostre et anime patris nostri remedium, donavimus decimam in perpetuam habendam totius panis et vini quo nos et regina expendemus apud Sanctum Germanum in Loya aut apud Pissiacum, dum ibidem fuerimus. Quot ut ratum sit atque firmum, presens scriptum sigilli nostri auctoritate communimus. Datum apud Sanctum Germanum in Loya, anno ab incarnatione Domini M C LXXXVo. »
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Dépenses et recettes concernant Saint-Germain-en-Laye dans le compte des revenus du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [p. 139] Compte general des revenus tant ordinaires qu’extraordinaires du Roi pendant l’année 1202
Anno Domini M° CC° secundo
Præposituræ. De primo tertio [anni], mense Novembri
[…]
[p. 142] Pissiacum. De dimidio anno usque ad. Natale Domini IIIc l.
[…]
Odo forestarius IX l.
[…]
[p. 145] P. Præpositi Breevallis. De I° tertio. IIIIxx & VI l. & XIII s. & IIII d.
[…]
Monachi S. Germaini V s.
[…]
[p. 151] P. Alelmi
[…]
Pro vino Altissiod’ et pro glande Sancti Germaini et Roboreti C l.
[…]
[p. 171] Pissiacum
[…]
Pro culcitris Sancti Germani in Loya emptis X l.
[…]
[p. 175] Anno Domini M° CC° secundo, mense Februario
[…]
[p. 189] Anno Domini M° CC° tertio, mense Maii
[…]
[p. 192] Laudunum & Best’. IIIc l.
[…]
Pro avenis Best’ colligendis, & pro venatione ducenda apud S. Germanum in Loya XXI s.
[…]
[p. 193] Pissiacum. IIIc l., de dimidio anno usque ad. S. Johannem.
[…]
Forestarius IX l.
[…]
P. S. Leodegarii. IIIIxx & XVI l. & XIII s. & IIII d.
[…]
Pro duobus ferratis monachorum S. Germani XLV s.
[…]
[p. 195] Anno Domini M° CC° tertio, mense Maio
[…]
[p. 198] Recepta Godardi
[…]
De corilis S. Germani XVIxx l. »
Chambre des comptes
Italie, Rome, Bibliothèque vaticane
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Carta Bernardi coci de dono consergerie Pissiaci.
Notum etc., quod nos Bernardo, coco nostro, dedimus ad vitam suam consergeriam nostram de Pissiaco et custodiam cellarii nostri et clausarie vincarum nostrarum, et custodiam cellarii nostri apud Sanctum Germanum in Loia. Habebit etiam idem Bernardus, singulis annis, II modios bladi et II modios vini ad mensuram Pissiaci, et non justiciabit se per majorem Pissiaci. Quod ut ratum [etc]. Anno Domini Mo CCo tercio, mense octobri, apud Mellentum. »
Chancellerie royale
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes royaux
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 17] Compotus praepositorum anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo quarto, mense Junio, de termino Ascensionis
Parisius […]
Expensa […]
Domus Dei de Sancto Germano, de dono pro paschasio, LXVII s. et dimidum.
[…]
Consergius Sancti Germani in Laya, IIII s. per diem, de eodem termino, XXVII l.
Capella Sancti Germani in Laya, pro medietate, VII l.
[…]
[f. 23] [Compotus ballivorum Franciae anno Domini millesimo CC tricesimo quarto]
[…]
[f. 27] Consergius Sancti Germani in Laya.
Recepta.
De Templo, IIIIxx XIIII l.
Expensa.
Pro novo essarto, muro faciendo, domibus regis reparandis, XXXI l. XIII s.
Pro aliis operibus, XXVII l. VII s.
Pro factione vinearum, XXXV l.
Summa, IIIIxx XIIII l. »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes royaux
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 5] [Recepta et expensa anno MCCXXXIIII, inter candelosam et ascensionem]
[…]
[Expensa]
Itinera
[…]
[19 mars 1234] Apud Sanctum Germanum in Laia, die dominica ante Annunciationem beatae Mariae, computume fuit de XII diebus ad vadia, XIIc XXXVIII l. X d.
[…]
[entre le 21 avril et le 1er mai 1234] Apud Sanctum Germanum, computatum fuit de vigila Paschae et de die ad vadia, IIIIc XLVI l. II d. minus
[…]
[f. 6] Dona et Hernesia
[…]
[2 février 1234] Pro sale et vectura dammarum captarum in foresta Layae, L s. per Petrum de Villari
[…]
[f. 7] [entre le 20 et le 23 mars 1234] Johannes Marqueri, pro expensis, quando ivit ad reginam Cipri pro veniendo ad parlamentum Sancti Germani, XXV s.
[…]
[f. 8] [entre le 7 et le 14 avril 1234] Pro tribus albis apud Sanctum Germanum, Lorriacum et Albigniacum, LXXV s. teste elemosinario
[…]
[entre le 7 et le 14 avril 1234] Consergerius Sancti Germani, pro expensis, quando ivit ad comitem Pontivi pro treugis prorogandis, L s. teste magistro Johanne
[…]
[f. 9] [27 avril 1234] Portus de Charlevenne et batelli a ponte Charonne usque ad Sanctum Germanum, XLV s. teste Hugone scutifero, die Jovis post Pascha
Elemosina inter Parisius et Sanctum Germanum per Herbertum scutiferum et Hugonem, XXXVII s. VII d.
Pro salmone qui qui aportatus reginae eodem die, XXX s. teste Hugone scutifero
[…]
[f. 12] [entre le 29 et le 31 mai 1234] Pro sejorno equorum apud Parisius, Meledunum, Sanctum Germanum et Caprosiam, LVI l. II s. »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes royaux
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 33] Itinera, dona et hernesia anno Dominci MCCXXXIX, inter Ascensionem et Omnes Sanctos
[…]
Itinera
[…]
[31 mai 1239] Apud Sanctum Germanum in Laya, die Martis post quindenam Penthecoustes, computum fuit de IX diebus ad vadia, mille XVI l. IIII s. VII d.
[…]
[19 juin 1239] Apud Sanctum Germanum in Laye, Dominica ante sanctum Johannem Baptistam, computum fuit de VIII diebus ad vadia, IXc LII l. VI s. X d.
[…]
[Dona et hernesia]
[…]
[f. 35] [entre le 20 et le 23 mai 1239] Pro octo candellariis positis in capella Sancti Germani in Laia, VIII l. teste Adam de Mellento.
[…]
[f. 34] [30 mai 1239] Terricus Tocheboef, pauper miler, de dono, ad Sanctum Germanum, die Lunae post quindenam Penthecoustes, X l. teste Guillelmo de Braia.
[…]
[entre le 30 mai et le 1er juin 1239] Quidam homo de Pissiaco, de dono pro so equo perdito in servitio juvenis reginae, IIII l. teste consergio Sancti Germani.
[…]
[1er juin 1239] Moniales nigrae de Foissiaco versus Trecas, de dono, ad Sanctum Germanum, die Mercurii post quindenam Penthecoustes, X l. teste Guillelmo de Braia.
[…]
[entre le 1er et le 6 juin 1239] Castellanus de Sancto Germano, pro custodia minutarum avium pro VIxx XVI diebus a die Cinerum usque ad sanctum Johannem Baptistam, per diem, VIII d., IIII l. X d. VIII d.
[…]
[f. 35] [entre le 1er et le 6 juin 1239] Pro vadiis magistri Galteri, clerici imperatoris, ad Sanctum Germanum, septimana ante sanctum Barnabam, per Odardum de Villaribus, LXVI s.
[…]
[6 juin 1239] Portus de Pecco juxta Sanctum Germanum in Laya, die Lunae ante sanctum Barnabam, per Dinisotum, scutiferum, XLVI s.
[…]
[f. 36] [19 juin 1239] Domina de Boumez, de dono, ad Sanctum Germanum, Dominica ante sanctum Johannem, pro suis vadiis, X l. teste Guillelmo de Braia
[…]
[21 juin 1239] Quaedam femina de Chaciaco, quae petebat unum furnum apud Chaciacum, de dono, die Martis ante sanctum Johannem, apud Sanctum Germanum, XL s. teste domino Petro, capellano.
Herbertus de Lions, avicularius, qui attulit esperverium, eadem die, apud Sanctum Germanum, de foresta de Lions, XL s. teste Petro Juveni.
Et pro uno torcello quem similiter apportavit, XL s.
[…]
[21 ou 22 juin 1239] Castellanus de Sancto Germano, de dono ad suam filiam maritandam, XLII l. teste rege.
[…]
[21 ou 22 juin 1239] Quidam vetus homo qui venit ad regem de Hispania, ad Sanctum Germanum, pro sua infirmitate, de dono, XX s., teste Dinisoto, scutifero.
[…]
[22 juin 1239] Portus de Comflans, die Mercurii ente Sanctum Johannem, et batelli a Parisius usque ad Autolium, quando rex veniebat ad Sanctum Germanum, et elemosinae per Dinisotum, scutiferum, inter Sanctum Germanum et Pontisaram, CX s.
[…]
[entre le 24 et le 29 juin 1239] Odo de Cormalliis, de dono, septimana ante sanctum Johannem, pro sua infirmitate, ad Sanctum Germanum, C s. teste Guillelmo de Braia.
[…]
[f. 39] [17 juillet 1239] Item, pro expensa domini Caroli, pro tribus diebus a Sanctum Germanum, quando Rex venit a Medonta ad Pontisaram, Dominica ante Magdalenam, per magistrum Martinum, XIIII l. V s. VII d.
Et pro expensa suorum equorum de III diebus, XXIIII s. VI d.
Chatellons de Sancto Germano, pro custodia IIII falconum Januensium, pro XX diebus usque ad Magdalenam, et pro XVII esperveriis de eodem termino, XXXIII s. IIII d.
Et pro custodir aliarum minutarum avium de uno mense usque ad eundem terminum, XXIII s. IIII d.
[…]
[22 ou 23 juillet 1239] Elemonsinae per Dinisium, scutiferum, inter Pontisaram et Sanctum Germanum, die Mercurii ante Magdalenam, et a Sancto Germano usque Parisius, ipsa die Magdalenae, LIIII s. VI d.
[…]
[entre le 23 et le 25 juillet 1239] Pro collariis qui apportaveruynt dominum Carolum a Sancto Germano usque ad Vicenas, XXVII s. per Dinisium, scutiferum.
[…]
[entre le 28 et le 31 juillet 1239] Consergius Sancti Germani, pro sua roba aestatis, L s.
[…]
[f. 42] [entre le 7 et le 9 septembre 1239] Hugo Anglicus, qui fuit nuntius, tunc de dono, ad Sanctum Germanum, LX s. teste G. de Braia.
[…]
[entre le 7 et le 9 septembre 1239] Chatellons de Sancto Germano, pro custodia unius falconis et pro duobus esperveriis de XLVII diebus a Magdalena usque ad Nativitatem beate Mariae, et pro uno alio falcone de XXXIII diebus usque ad eundem terminum, XXV s. VI d.
Et pro tribus falconibus de Januis et uno hostorio de XX diebus, et pro tribus hostoriis de III diebus usque ad eundem terminum, XVIII s.
[…]
[entre le 7 et le 9 septembre 1239] Subcapellanus de Sancto Germano, de dono, XX s. teste Petro Juveni.
[f. 45] [entre le 21 et le 27 octobre 1239] Pro una stola broudata ad capellam Sancti Germani, IIII l.
[…]
[entre le 21 et le 27 octobre 1239] Pro una paratura toalliae altaris, LX s.
[…]
[f. 46] [entre le 21 et le 27 octobre 1239] Pro fornatura de custodiis capellae Sancti Germani, LXXII s.
[…]
[vers le 27 octobre 1239] Pro sejorno equorum, videlicet Parisius, Meleduni, Sancti Germani et alibi, LXXIII l. XVII s.
[…]
[f. 48] [Equi]
Consergius Sancti Germani in Laia, pro roncino, X l. teste Dinisio. »
Authentique des reliques de la Passion signé par l’empereur Baudouin II à Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Balduinus, Dei gratia fidelissimus in Christo imperator a Deo coronatus, Romaniae moderator et semper Augustus, universis Christi fidelibus tam praesentibus quam futuris ad quos litterae praesentes pervenerunt, aeternam in Domino salutem. Notum fieri volumus universis, quod nos carissimo amico et consanguineo nostro Ludovico, regi Franciae illustrissimo, sacrosanctam spineam coronam Domini et magnam portionem vivificae crucis Christi, una cum aliis pretiosis et sacris reliquiis, quae propriis vocabulis inferius sunt expressa, quas olim in Constantinopolitana urbe venerabiliter collocatas, et tandem pro urgenti necessitate imperii Constantinopolitani diversis creditoribus et diversis temporibus pignori obligatas, idem dominus rex, de nostra voluntate, redemit magna pecuniae quantitate, et eas fecit Parisius, de beneplacito nostro transferri, eidem domino regi, spontaneo et gratuito dono plane dedimus, absolute concessimus et ex toto quitavimus et quitamus, quas utique venerandas reliquias propriis nominibus duximus exprimendas, videlicet praedictam sacro sanctam spineam coronam Domini, et crucem sanctam. Item de sanguine D. n. J. C. ; pannos infantiae Salvatoris, quibus fuit in cunabulis involutus ; aliam magnam partem de ligno sanctae crucis ; sanguinem, qui de quadam imagine Domini ab infideli percussa stupendo miraculo distillavit ; catenam etiam, sive vinculum ferreum, quasi in modum annuli factum, quo creditur idem Dominus fuisse ligatus ; sanctam toellam, tabulae insertam ; magnam partem de lapide sepulcri D. n. J. C. ; de lacte beatae Mariae Virginis ; item ferrum sacrae lanceae quo perforatum fuit in Cruce latus D. n. J. C. crucem aliam mediocrem, quam crucem triumphalem veteres appellabant, quia ipsam in spem victoriae consueverant imperatores ad bella deferre ; clamidem coccineam quam circumdederunt milites D. n. J. C., in illusionem ipsius ; arundinem quam pro sceptro posuerunt in manu ipsius ; spongiam quam porrexerunt ei sitienti in cruce aceto plenam ; partem sudarii quo involutum fuit corpus ejus in sepulchro ; linteum etiam quo praecinxit se quando lavit pedes discipulorum, et quo eorum pedes extersit ; virgam Moysi ; superiorem partem capitis B. Joannis Baptista, et capita SS. Blasii, Clementis et Simeonis.
In cujus rei testimonium et perpetuam firmitatem nos signavimus praesentes litteras nostro signo imperiali, et bullavimus nostra bulla aurea. Actum apud Sanctum Germanum in Laya, anno Domini millesimo 1247, mense junii, imperi nostri anno octavo.
[Sig.] Balduini »
Chancellerie royale
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes royaux
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [Computus praepositorum et ballivorum Franciae, de termino Ascensionis, anno Domini MCCXLVIII]
[…]
[f. 57v] Consergius Sancti Germani in Laya
Recepta.
De Templo, CVIII l. XIIII s. II d.
Expensa.
Pro factione vinearum, IIIIxx X l.
Pro operibus, XVIII l. XIIII s. II d.
Summa, CVIII l. XIIII s. II d. »
Paiement pour l’achat de tonneaux pour le cellier de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 444] Compotus prepositorum et baillivorum Francie de termino Ascensionis anno Domini 1255
[…]
[f. 446] Computus conciergii Sancti Germani in Laya
Recepta de Templo, C l. XXII s. X d.
Expensa pro factione vinearum Wunarum et Chalevenne, LXXVIII l. »
Paiement pour l’achat de tonneaux pour le cellier de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 432] Compotus prepositorum et bailliviarum Francie de termino Omnium Sanctorum anno Domini M° CCLV°
[…]
[f. 441] Cellarium Santi Germani in Laya per [f. 441v] consergius pro constamentum cellarii dolum emptis et aliis, XL l. IX s. X d. etc »
Nouvelles acquisitions françaises
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Le fonds des Nouvelles acquisitions françaises a été créé en 1862. Tous les manuscrits en langue française entrés après cette date y ont été enregistrés. Ce fonds est toujours ouvert.
Répartition par formats :
NAF 1-1449 : Moyen format
NAF 1450-1500 : Très-grand format
NAF 1501-2000 : Petit format
NAF 2001-4000 : Grand format
NAF 4001-5000 : Petit format
NAF 6501-7500 : Moyen format
NAF 7501-8500 : Petit format
NAF 8501-9900 : Grand format
NAF 9901-10000 : Très-grand format
De 1900 à 1964, deux séries de cotes ont coexisté, la tranche des 10000, réservée aux volumes de petit format, et celle des 20000, à ceux de grand format. Depuis 1965, tous les manuscrits sont cotés dans une série unique.
Le lecteur pourra, s'il le souhaite, consulter les volumes imprimés qui ont servi à constituer le présent catalogue en ligne. Ceux-ci sont accessibles, en ligne aussi, sur le site de la BnF.. Le descriptif ci-dessous donne la liste de ces volumes et leur contenu :
Tome I (1899), manuscrits NAF 1 à NAF 3060
Tome II (1900), manuscrits NAF 3061 à NAF 6500
Tome III (1900), manuscrits NAF 6501 à 10000
Tome IV (1918), manuscrits NAF 10001 à NAF 11353 et NAF 20001 à NAF 22811
Les notices des manuscrits des manuscrits NAF 11354 à NAF 13004 et NAF 22812 à NAF 24218 ont paru avec un index sommaire dans des numéros de la Bibliothèque de l'Ecole des Chartes :
Tome LXXVIII : NAF 11354 à NAF 11388 et NAF 22812 à NAF 22820
Tome LXXXII : NAF 11389 à NAF 11650 et NAF 22821 à NAF 22922
Tome LXXXV : NAF 11651 à NAF 11788 et NAF 22923 à NAF 23054
Tome LXXXIX : NAF 11789 à NAF 12034 et NAF 23055 à NAF 23286
Tome XCII : NAF 12035 à NAF 12279 et NAF 23287 à NAF 23648
Tome XCVI : NAF 12280 à NAF 12665 et NAF 23649 à NAF 23780
Tome CII : NAF 12666 à NAF 12871 et NAF 23781 à NAF 24098
Tome CVI : NAF 12842 à NAF 13004 et NAF 24099 à NAF 24218
Nouvelles acquisitions françaises 1946-1957. Paris : Bibliothèque nationale, 1967 : manuscrits NAF 13005 à NAF 14061 et NAF 24219 à NAF 25100
Nouvelles acquisitions françaises 1958-1971. Paris : Bibliothèque nationale, 1981 : manuscrits NAF 14062 à NAF 16427 et NAF 25101 à NAF 25245
Nouvelles acquisitions françaises 1972-1986. Paris : Bibliothèque nationale de France, 1999 : manuscrits NAF 16428 à NAF 18755
Les Nouvelles acquisitions françaises ont par la suite été cataloguées dans des inventaires rédigés sur ordinateur, qui n'ont jamais fait l'objet d'un catalogue imprimé.
(D'après la notice descriptive de la BnF : http://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc7296x/ca101)
Fonds des Nouvelles acquisitions françaises
Mention de l’hôtel-Dieu de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Soror Basilia, magistra Domus Dei de Sancto Germaino in Laia, asserit se recepisse ad censum, a capitulo Parisieni, pro duobus solidis capitalis census, annuatim solvendis apud Andresiacum, quamdam masuram sitam in censiva capitula, apud Garannas.
Datum anno Domini MCCLXVII, mense novembri. »
Chapitre de Notre-Dame de Paris
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans le compte des dépenses des métiers de l’Hôtel du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [tablette 1 recto]
[Vinum]
[…]
Item, jovis post octabas S. Johannis [2 juillet 1282], apud Sanctum Germanum : [160 l.]
per Marcellum
[…]
[Item, mar]tis post S. Martinum estivalem [7 juillet 1282] apud Sanctum Germanum : 160 l.
per Marcellum
Item, pro Johanne Poucin : 73 l. 11 s. 10 d.
ad mutuum ipsius Johannis in qu[intis tabu]lis
[…]
Item, martis in crastino S. Clementis [24 novembre 1282] apud S. Germanum : 80 l.
per Marcellum
Item, sabbato ante S. Andream [28 novembre 1282], apud S. Germanum : 160 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 1 verso]
Item, Hebertus, lune post Can[delosam] [7 février 1284] apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Marcellum
Item, Herbertus, mercurii in octabis Candelose [9 février 1284] : 100 l.
per Marcellum
Item, de guarnisionibus [Johann]is de Ays : 16 l.
[…]
Item, dominica post octabas [Candelose] [13 février 1284] apud [Sanctum Ger]manum : 200 l.
per Marcellum
[…]
[Coquina]
[…]
[tablette 2 verso]
Item, sabbato ante S. Clementem [14 novembre 1282], apud Sanctum Germanum : 240 l.
per Marcellum
[…]
Item, jovis ante S. Andream [26 novembre 1282], apud Sanctum Germanum : 240 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 3 verso]
Item, lune post Candelosam [7 février 1284], apud Sanctum Germanum : 300 l.
per Marcellum
[…]
Item, veneris post octabas Candel. [11 février 1284], apud Sanctum Germanum : 256 l. 14 s. 11 d.
cum misiis et roba O.S. vadiis Candel. et dono Stephani Hermeri de via Tholose
Item, dominica post octabas Candel. [13 février 1284], apud Sanctum Germanum : 200 l.
per Marcellum
[…]
Item, lune post octabas Pasche [17 avril 1284], apud Sanctum Germanum : 300 l.
per Marcellum
Item, dominica in festo sancti Georgii [23 avril 1284], apud Sanctum Germanum : 260 l.
per Marcellum
Item, mercurii sequenti [26 avril 1284], ibidem : 160 l.
per Marcellum
Item, veneris sequenti [28 avril 1284], ibidem : 160 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 4 recto]
Item, sabbato post S. Bartholomeum [26 août 1284], apud Sanctum Germanum : 200 l.
per Marcellum
Item, dominica [sequenti] [27 août 1284], ibidem : 500 l.
per Marcellum
[…]
Item, dominica post festum b. Egidii et Lupi [3 septembre 1284], apud Sanctum Germanum in Laya : 160 l.
per Martinum
[…]
Item, dominica post Nat. b. Marie [10 septembre 1284], apud Sanctum Germanum : 180 l.
per Marcellum
[…]
Item, jovis in Exaltatione s. Crucis [14 septembre 1284], [apud Sanctum] Germanum : 300 l.
per Marcellum, me existente ad compotum Johannis d’Ays
Item, lune sequenti [18 septembre 1284], ibidem : [400 l.]
per Marcellum
[…]
[tablette 5 recto]
[Cera]
[…]
Item, lune in festo s. Clementis [23 novembre 1282], apud Sanctum Germanum : 300 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 5 verso]
Item, lune post Candelosam [7 février 1284], apud Sanctum Germanum, Nicholaus : 84 l. 2 s. 0 d.
per Marcellum, cum misiis O.S. preteritorum
Item, per Nicholaus de Pontisara, a Templo per litteram factam apud Sanctum Germanum, veneris post octabas Candelose [11 février 1284] : 400 l.
[…]
Mercurii post Nat. b. Marie [13 septembre 1284], apud Sanctum Germanum, Nicholaus : 372 l. 5 s. 10 d.
cum misiis Ascen. Preterite et expensis obitus Meleduni revocatis per Marcellum
[…]
[tablette 7 recto]
[Avena]
[…]
Item, jovis ante S. Andream [26 novembre 1282], apud Sanctum Germanum : 180 l.
per Marcellum, Dyonisius scutifer
[…]
[tablette 7 verso]
Item, Johannes de Castellario, lune post Candelosam [7 février 1284], apud Sanctum Germanum : 200 l.
per Marcellum
[…]
Item, sabbato post octabas Candelose [12 février 1284], apud Sanctum Germanum : 240 l.
per Marcellum
[…]
Item, mercurii post octabas Pasche [19 avril 1284], apud Sanctum Germanum : 240 l.
per Marcellum
Item, Dyonisius et Johannes Catus, dominica post S. Marcum [30 avril 1284], ibidem : 240 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 8 recto]
Item, dominica post S. Bartholomuem [27 août 1284], apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Marcellum
[…]
Dominica post festum s. Egidii [3 septembre 1284], apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Martinum – habuit Dionisius et Johannes Ca[tus]
[…]
Mercurii post N. b. Marie [13 septembre 1284], apud Sanctum Germanum, Johannes de Castellario : 200 l.
per Marcellum
[…]
Item, Johannes de Castellario, martis [ante S. Math]eum [19 septembre 1284], [apud S]anctum Germanum : 200 l.
per Marcellum
Item, veneris in crastino S. Mathei [22 septembre 1284], [apud Sanctum] Germanum, Rogerus cum clericis : 100 l.
per Marcellum
[…]
[tablette 9 verso]
[Forraria]
[…]
Item, Guillotus nepos magistri Roberti, jovis ante S. Andream [26 novembre 1282], apud Sanctum Germanum : 60 l.
per Marcellum
[…]
Item, veneris post octabas Candelose [12 février 1283], apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Marcellum et magistrum Michaelem
[…]
[tablette 10 recto]
Item, veneris post octabas Candelose [11 février 1284], apud Sanctum Germanum, Guillelmus de Pontisara et clericus : 100 l.
per Marcellum
[…]
Item, lune post octabas Candelose [14 février 1284], apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Marcellum
[…]
Item, Jacobus clericus, jovis post octabas Pasche [20 avril 1284], apud Sanctum Germanum : 100 l.
per Marcellum
Item, dominica post S. Marcum [30 avril 1284], ibidem : 100 l.
per Marcellum »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans le Journal de l’origine des fonds de l’Hôtel du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [tablette 2 verso]
[De 3200 l. a] templo per litteram factam Pontisare, veneris post Pascha [14 avril 1284], habui :
Johannes […] sequenti, in septimis tabulis : 200 l.
Item, lune sequenti [17 avril 1284], ibi [apud Sanctum Germanum] pro coquina : 300 l.
Item, tunc ibi : [100 l.]
[de quibus :] [Elem]os[inarius] apud Pontisaram, pro die Pasche : 52 l. 13 s. 8 d.
et ego : 47 l. 6 s. 4 d.
[Item, tunc ibi] : [200 l.]
de quibus : pro vino : 160 l.
Mag. Julianus aurifaber, ad hernesia : […] l.
Dominus Montis Morenciaci, pro vadiis diei Pasche : 31 l. 19 s. 8 d.
et ego : […] l. 0 s. [4] d.
Item, martis sequenti, ibi : 200 l.
de quibus : pro pane : 160 l.
et ego : 40 l.
[Summa :] [1000 l.]
Item, tunc ibi : 100 l.
de quibus : Martinus Parvus, pro vadiis Ascen. : 20 l. 11 s. 2 d.
[…]ur., pro pallio : 9 l. 15 s. 0 d.
et ego : 69 l. 12 s. 10 d.
Item, mercurii [sequenti] [19 avril 1284] : [300 l.]
de quibus : pro avena : 240 l.
Bateste, mutuo suo : 10 l.
et ego : 50 l.
[Item, jovis sequenti] [20 avril 1284], pro forraria : 100 l.
P. de Chambliaco, ad hernesia, pro negociis privatis : 100 l.
[pro…] capellano domine Blanche
Item, dominica in festo S. Georgii [23 avril 1284], apud [Sanctum Germanum] : 300 l.
de quibus : pro coquina : 260 l.
Colardus Doay, mutuo suo, lune sequenti [24 avril 1284] : […]
[…] Bogelli, luparius, tunc ibi mutuo suo : 100 s.
Venatores mutuo suo die s. Ma[rci] [25 avril 1284] : […]
et ego : 10 l.
Item, mercurii post S. Marcum [26 avril 1284], ibi : 300 l.
de quibus : Panis : [160 l.]
Petrus de Chambliaco, per Cornutum, ad mutuum un septimis tabulis : 32 l.
[… ad] vadia Pasche, in dictis tabulis ad debitum et pro roba filii sui : 34 l.
[…]nero, jovis sequenti [27 avril 1284] mutuo : 18 l. 16 s. 0 d.
Item, P. de Chambliaco, tunc ad […] : [9 l. 9 s. 8 d.]
et ego : 45 l. 14 s. 4 d.
Summa ab alia : 1200 l.
[Item, veneris pos]t S. Marcum [28 avril 1284], apud S. Germanum : 400 l.
de quibus : pro coquina : 160 l.
pro vino : [160 l.]
[pro] pane : 80 l.
Item, dominica post S. Marcum [30 avril 1284], ibi pro forraria : 100 l.
Item, tunc ibi : [100 l.]
[de quibus :] Bateste, Senglarius, Bernardus Favoille, Poncius de Monte Rodat et Rad. de [Bosco Galteri], [pro] residuo vadiorum Ascen. : 97 l. 0 s. 7 d.
et ego : 0 l. 59 s. 5 d.
Item, tunc ibi : [300 l.]
de quibus : pro avena : 240 l.
Mag. Dyonisius de Aurelianis, lune sequenti [1er mai 1284], mutuo : 8 l.
Joh. [… ad] mutuum suum : 30 l.
et ego : 22 l.
[Item, martis] sequenti [2 mai], ibi elemosinarius, in compoto suo : 100 l.
Summa : 1000 l.
Summa : 3200 l.
[…]
[tablette 14 recto]
De 2000 l. quas cepi nomine meo, pro balistariis pagandis, per litteram factam apud Vicenas, martis ante Cathedram sancti Petri [19 février 1286], habui :
Mercurii sequenti [20 février 1286], Parisius : 1600 l.
per Marcellum, de quibus : […]
Philippus Danyel de Sancto Germano, ad debitum in nonis tabulis per uxorem suam : 100 s.
[…]
[tablette 16 recto]
Item, Templum de termino Omnium Sanctorum octogesimo quarto
[…]
Item, a Templo, per litteram factam apud Sanctum Germanum, martis post Nat. b. Virginis [12 septembre 1284] : 3200 l.
per P. de Meleduno
Item, Johannes de Castellario, per litteram factam tunc ibidem : 800 l.
ad misias scutiferie
[…]
Item, a Templo, per litteram factam apud Sanctum Germanum, martis ante S. Matheum [19 septembre 1284] : 2000 l.
per Marcellum qui ivit pro eis
Item, a Templo, per litteram quam Johannes Poucin fecit fieri, mercurii in vigilia S. Crucis [13 septembre 1284], me existente ad compotum Johannis d’Ays : 2000 l.
per P. de Meleduno de quibus tradidit domino G. de Bearnio 1500 l. »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes royaux
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
[f. 1v] Computus ballivorum Franciae de termino Omnium Sanctorum, anno [millesimo ducentesimo] octogesimo quinto
[…]
[f. 1] Monachi Sancti Germani in Laya, pro medietate, VII l.
[…]
Personae XLIIII cuilibet XII d. per diem, de hoc termino, cuilibert VI l. XVII s.
[…]
Concergius Sancti Germani in Laye
[…]
[f. 8] Expensa Sancti Germani in Laya
Pro gagiis fontenarii, pro tertio, VI l.
Pro merreno empto pro priore Sancti Germani in Laye
Pro merreno empto pro torculario de Musterolo, XIII l.
Item pro vectura et operaria trium torcularium, XXII l. XIX s. I d.
Pro operibus Nigellae et fonte, LII s.
Pro operibus Magni Castelleti, XIX l. IX s V d.
Pro operibus Parvi Castelleti et muris ibidem retinendis et sustinendis, XXV l. XI s. VI d.
Pro operibus Longi Campi per magistrum Odonem de Musterolo, XVIII l. XVIII s. VI d.
Pro operibus domorum Vallium, XV s.
Pro operibus domorum Sancti Germani in Laya, LVII l. XIII s. IIII d.
Item per concergium, XVIII l. IX s. III d.
Pro operibus domorum de Livriaco, VII l. V s.
Pro torcularibus de Livriaco, pro merreno et vectura, et operaria, XVI l. XI s. VI d.
Pro patibulo Parisiensi, pro carpentaria et maconaria, IIc XXX l. XX d. »
Royaume-Uni, Londres, The British Museum
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Capellanus Sancti Germani in Laya, pro tertio : X l., et pro roba, pro toto : LX s. »
Chambre des comptes
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Opera Sancti Germani in Laya
Pro XXX miliariis tegule : XXVIII s.
Pro miliario reddite ad portum Alpeci : XLII l. »
Chambre des comptes
Rouen, Bibliothèque municipale
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Le fonds français a été créé en 1860, date à laquelle a été instaurée la distinction des manuscrits par langue. Il a été composé par la réunion de quatre séries. Il est maintenant clos.
1ère série : Français 1 à Français 6170
Provenance : ancien Fonds français.
Nombre de volumes : 6170 volumes.
Origines : manuscrits français entrés à la bibliothèque du roi de la fin du XVème siècle jusqu’au milieu du XVIIIème siècle. Contrairement aux manuscrits orientaux, latins ou grecs de l’Ancien fonds, ces manuscrits n’avaient pas été recotés en 1740.
Nature des manuscrits : les volumes Français 1 à 2595 sont des manuscrits à caractère littéraire, les volumes Français 2596 à 2810 des manuscrits à caractère historique.
Anciens inventaires : NAF 5411 « Catalogue des manuscrits français, italiens, espagnols et en autres langues modernes de la Bibliothèque royale. Ancien fonds. Copié en 1835 et 1836… sur le Catalogue général dressé en 1729 et 1730. »Concordance entre les cotes de l’Ancien fonds et les cotes actuelles : volume consultable dans la salle de lecture, sous la cote « bureau 73 ».
Répartition par formats :
1-151 : in-folio maximo
152-396 : in-folio magno
397-895 : in-folio mediocri
896-1752 : in-folio parvo
1753-2430 : in-4°
2431-2595 : in-8°
2596-2810 : in-folio magno
2811-4929 : in-folio mediocri
4930-5689 : in-folio parvo
5690-6170 : in-4°
2ème série : Français 6171 à Français 15369
Provenance : ancien Supplément français.
Nombre de volumes : 9199 volumes.
Origines : le Supplément français a été créé vers 1820, comme le Supplément grec et le Supplément latin. Ils contenaient des manuscrits entrés à la bibliothèque du milieu du XVIIIème siècle jusqu’en 1862. Le noyau de ces suppléments était composé par les manuscrits de l’Ancien supplément. L’Ancien supplément était un fonds hétéroclite, ne respectant pas la distinction par langues. Il avait été constitué eau début du XIXème siècle par François-Jean-Gabriel La Porte du Theil, à partir d’un fonds de nouvelles acquisitions (achats et dons) ouvert après 1744, nouvelles acquisitions entrées en dehors des fonds régulièrement constitués.
Le Supplément français contenait des manuscrits français et en langues modernes.
Anciens inventaires de l’Ancien supplément :
NAF 5415 : « Catalogue de manuscrits français et en langues modernes, qui semblent avoir formé le noyau du Supplément français des manuscrits de la Bibliothèque du Roi. Il est intitulé : "Manuscrits de différentes acquisitions et en différentes langues. Aoust 1756."
NAF 5427 à 5431 : La Porte du Theil, 5 volumes manuscrits (voir Delisle, tome II, p. 284). Numéros 1 à 1374 (complétés par des lettres et des chiffres, par exemple : 430 CC 1).Anciens inventaires du Supplément français :
NAF 5426 : « Catalogue de manuscrits des Suppléments grec, latin, français et en langues modernes de la Bibliothèque nationale. (1063 numéros). »
NAF 5493 à 5521 : catalogue du Suppl. fr. dans la série NAF 5447-5530 : « Catalogues des manuscrits de la Bibliothèque royale ».
Concordance entre les cotes du Supplément français et des cotes actuelles : volume consultable dans la salle de lecture, sous la cote « bureau 73 » ; Catalogue des manuscrits français 13091 à 15369.
Répartition par formats :
6171-6257 : Très-grand format
6258-9560 : Grand format
9561-13090 : Moyen format
13091-15369 : Petit format
3ème série : Français 15370 à Français 20064
Provenance : ancien Saint-Germain français.
Nombre de volumes : 4695 volumes.
Origines : ensemble formé en 1865 par la réunion de tous les manuscrits français venus de l’abbaye de Saint-Germain-des-Prés.
Répartition par formats :
15370-15390 : Très-grand format
15391-1705/8 : Grand format
17059-19232 : Moyen format
19233-20064 : Petit format
4ème série : Français 20065 à Français 33264
Provenance : anciens petits fonds français.
Nombre de volumes : 14000 volumes.
Origines : ensemble constitué en 1868 par la réunion des manuscrits français qui faisaient partie de petits fonds ou de collections, dont la liste est donnée par Léopold Delisle, avec le nombre respectif de volumes, dans Le Cabinet des manuscrits de la Bibliothèque impériale, tome II, p. 330.
Nature des manuscrits Français 26485 à Français 33264 : Les manuscrits Français 26485 à Français 33264 constituent les volumes du Cabinet des titres. Ils sont répartis en six séries de dossiers :
Pièces originales : Français 26485 à 29545
Dossiers bleus : Français 29546 à Français 30229
Carrés de d’Hozier : Français 30220 à Français 30881
Cabinet de d’Hozier : Français 30882 à Français 31225
Nouveau d’Hozier : Français 31226 à Français 31562
Collection Chérin : Français 31563 à Français 31776.
Sous les numéros Français 31777 à Français 33264 ont été réunis les volumes reliés du Cabinet des titres (recherches de noblesse, armoriaux, preuves, histoires généalogiques).
Répartition par formats :
20065-20086 : Très-grand format
20087-22884 : Grand format
22885-24726 : Moyen format
24727-25696 : Petit format
25697-26484 : Grand format
Le lecteur pourra, s'il le souhaite, consulter les volumes imprimés qui ont servi à constituer le présent catalogue en ligne. Ceux-ci sont accessibles, en ligne aussi, sur le site de la BnF. Le descriptif ci-dessous donne la liste de ces volumes et leur contenu :
Série in-4°
ancien Fonds français
Tome I (1868), manuscrits Français 1 à Français 3130.
Tome II (1874), manuscrits Français 3131 à Français 3766
Tome III (1881), manuscrits Français 3767 à Français 4586
Tome IV (1895), manuscrit Français 4587 à Français 5525
Tome V (1902), manuscrits français 5526 à Français 6170
Série in-8°
ancien Supplément français
Tome I (1895), manuscrits Français 6171 à Français 9560
Tome II (1896), manuscrits Français 9561 à Français 13090
Tome III (1896), manuscrits Français 13091 à Français 15369
ancien Saint-Germain français
Tome I (1898), manuscrits Français 15370 à Français 17058
Tome II (1900), manuscrits Français 17059 à Français 20064
anciens petits fonds français
Tome I (1898), manuscrits Français 20065 à Français 22884
Tome II (1902), manuscrits Français 22885 à Français 25696
Tome III (1897), manuscrits Français 25697 à Français 33264
(D'après la notice descriptive de la BnF : http://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc7296x/ca100)
Fonds français
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [p. 3] Robertus, barbitonsor Regis, et Ysabellis, ejus uxor, pro custodia jardini Regis de Sancto Germano in Laia, pro terio : LXVI s. VIIId., et pro oblito computari pro eodem ad Ascensionem predictam, pro duobus tertiis : VI l. XIII s. IIII d.
[…]
[p. 15] Domania apud Sanctum Germanum in Laya
De censibus ibidem in festo Beati Remigii : VII l. X s. VIII d.
De vendis ibidem ad hunc terminum : XXXVII s. VI d.
De explectis : XLIII s.
De explectis foreste Laye : XL s.
[…]
[p. 18] Expensa Sancti Germani in Laia
Pro gagiis prepositi, pro tertio : IIII l.
Pro pane prisonum : XVIII s. X d.
Pro prisionariis adductis de Sancto Germano Parisius, de mandato prepositi Parisiensi, pro equis locatis et conductoribus : IX s. IIII d.
Pro bannis Regis clamandis : II s.
Pro censibus Regis scribendis die S. Remigii et quodam papiro empto : IIII s.
[…]
Opera Sancti Germani in Laia
Pro vitreis capelle et aliis vitreis per hospicium reparandis : XLIV l. VIII s. X d.
Pro hostiis et fenestris, verroliis, serreuris, loquetis et clavi, coopertoribus, lathomo, plastro, calci per concergium : XLVI l. VII s. X d.
Pro misiis concergii : XXII l. XIX s. IIII d.
Pro latrinis curandis : VII l. XV s.
Pro XXX miliaribus tegule ibidem ductis, XXIV s. pro miliari : XXXVI l.
Pro dicta tegula ponenda in navi : XXX s.
Pro locagio navis : VI l.
Pro ea ducenda de portu Alpecti, oneranda et exoneranda : VIII l.
Pro noiis : LXXVI s.
Pro lathomeria et carpentaria in taacha, quarum partes sunt a tergo : IIc LXI l.
Partes operum in taacha apud Sanctum Germanum in Laia
Primo, garderobam secreti de carpentaria et lathomia totam promptam.
Quamdam trenellam rotondam novam redditam coopertam.
Item cameram domini Petri de Chambli totam novam quadratam V tesiarum vel circiter.
Item plures scotellos in pluribus locis per domos ibidem per dictum juratum positos.
Item votam pratelli gloriete et latus capelle ibidem.
Item latus et pignaculum latrinarum.
Item muros reparandos qui circuunt magnam capellam ibidem.
Item quamdam caminam duplicem in domo concergii ibidem.
Pro LI miliariis enscenle, IIII s. VI d. pro miliari : XI l. IX s. VI d.
Pro II miliariis late : LX s.
Pro hostiis et fenestris et escenla in domibus prioris ibidem : LXXII s.
Pro operibus factis apud Pissiacum per Victorem, scilicet pro tretellis et formis, hostiis, fenestris reparandis, doliis, pressorio et operariis ac garda vinearum ibidem : XI l. XVIII s ; II d.
Pro operibus in jeola Sancti Germani et hala per prepositum ibidem : X s. VIII d.
Pro quibusdam latrinis novis factis et III pilariis de tallia in domo jardinerii : XXXII l.
[…]
Pro operibus Corbolii, S. Germani in Laia et Parisius vistandis et eis tradendis in taacha per magistrum G. de Londoniis et Simonem de Noeriis, per prepositum Parisiensem : XIIII l. XI s. II d. »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes ordinaires de l’Hôtel du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [tablette 4 verso]
Lune sequenti [27 novembre], apud Sanctum Germanum in Laia, et regina
Panis : 25 l. 18 s.
dinerium : 18 s.
regine : 12 s.
vectura : 74 s. 4 d.
vadia : 16 s. 9 d.
Vinum : 70 l.
scancionaria : 56 s.
vectura : 65 s. 10 d.
vadia : 16 s. 1 d.
garnisio : 2 mod.
Coquina : 98 l. 16 s.
rex et regina : 36 l. 10 s. 9 d.
vadia ut supra
Cera : 48 l. 18 s. 9 d.
fructus : 8 l. 16 s. 6 d.
vectura : 35 s. 6 d.
regine : 72 s.
vadia ut supra
Avena : 32 l. 16 s.
fenum : 7 l. 18 s.
literia : 7 l. 13 s.
marescalcia : 32 s.
vectura : 22 s.
vadia ut supra
Camera : 28 l. 9 s.
regina : 64 s.
liberi : 4 l. 8 s.
vadia ut supra
Martis sequenti [28 novembre], ibidem, et regina
Panis : 28 l. 8 s. 5 d.
vectura : 56 s. 8 d.
clerici : 6 s. 4 d.
vadia : 16 s. 9 d.
Vinum : 54 l. 0 s. 11 d.
scancionaria : 55 s.
vectura : 45 s. 6 d.
vadia : 16 s. 1 d.
garnisio : 5 mod. 8 sext.
cellarium Pissiaci : 15 mod. 6 sext.
Coquina : 115 l. 6 s. 6 d.
rex et regina : 25 l. 19 s. 7 d.
vadia ut supra
Cera : 47 l. 2 s. 6 d.
fructus : 8 l. 12 s. 10 d.
vectura : 21 s. 5 d.
regine : 56 s. 8 d.
vadia ut supra
Avena : 31 l. 18 s. 4 d.
fenum : 7 l. 13 s. 6 d.
marescalcia : 33 s. 8 d.
vectura : 32 s.
vadia ut supra
Camera : 26 l. 12 s. 4 d.
regina : 4 l. 5 s.
liberi : 24 s.
vadia ut supra
Mercurii vigilia Sancti Andree [29 novembre], ibidem, et regina
Panis : 25 l. 6 s. 6 d.
dinerium : 13 s.
regine : 15 s.
mappe : 5 s.
vadia : 16 s. 9 d.
Vinum : 22 l. 4 s. 3 d.
scancionaria : 41 s. 6 l.
vectura : 40 s.
vadia : 17 s. 6 d.
garnisio : 5 mod. 4 sext.
expense magistrorum per 3 dies apud Asnerias : 16 l. 15 s. 3 d.
Coquina : 97 l. 8 s. 9 d.
rex et regina : 50 l. 12 s. 6 d.
vadia [ut supra]
Cera : 32 l. 17 s. 9 d.
fructus : 8 l. 6 s.
vectura : 5 s. 9 d.
vadia : 8 s. 1 d.
Avena : 32 l. 12 s. 6 d.
fenum : 6 l. 18 s. 9 d.
marescalcia : 31 s. 4 d.
vectura : 28 s. 10 d.
vadia ut supra
Camera : 25 l. 12 s. 4 d.
regina : 78 s.
liberi : 28 s.
vadia ut supra
Jovis, festo sancto Andree [30 novembre], ibidem, et regina
Panis : 34 l. 0 s. 3 d.
dinerium : 7 s.
vectura : 43 s. 9 d.
vadia ut supra
expense magistrorum per 3 dies apud Asnerias : 8 l. [13 s. 10 d.]
Vinum : 80 l.
scancionaria : 60 s.
vectura : 54 s.
vadia ut supra
[cellarium] : 16 [mod. 6 sext.]
[tablette 5 recto]
Coquina : 128 l. 10 s. 11 d.
rex et regina : 33 l. 19 s. 4 d.
expense magistrorum : 33 l. 9 s. 2 d.
Cera : 50 l. [10] s. 11 d.
fructus : 8 l. 16 s.
vectura : 18 s. 9 d.
vadia ut supra
expense magistrorum : 13 l. 12 s. 8 d.
Avena : 30 l. 18 s. 10 d.
Fenum : 7 l. 15 s. 4 d.
marescalcia : 28 s. 4 d.
vectura : 26 s. 7 d.
vadia ut supra
Camera : 25 l. 16 s. 4 d.
regina : 76 s.
liberi : 31 s.
vadia ut supra
expense magistrorum apud Asnerias : 4 l. 16 s. 0 d.
Veneris post Sanctum Andream [1er décembre], ibidem, et regina
Panis : 23 l. 2 s. 9 d.
vectura : 23 s. 8 d.
vadia : 16 s. 9 d.
Vinum : 65 l. 17 s. 9 d.
scancionaria : 43 s. 3 d.
vectura : 49 s. 6 d.
vadia ut supra
garnisio : 2 mod. 2 sext.
Montispessulani : 1 mod. 8 sext.
cellarium Pissiaci : 9 mod.
Coquina : 98 l. 17 s. 6 d.
rex et regina : 40 l.
vadia : 28 s. 9 d.
Cera : 41 l. 12 s. 3 d.
fructus : 8 l. 15 s.
vectura : 15 s. 4 d.
vadia ut supra
Avena : 31 l. 14 s. 5 d.
fenum : 6 l. 18 s. 11 d.
marescalcia : 32 s.
vectura : 34 s. 8 d.
vadia ut supra
Camera : 26 l. 11 s. 10 d.
regina : 78 s.
liberi : 27 s.
vadia ut supra
Sabbato sequenti [2 décembre], ibidem, et regina
Panis : 29 l. 14 s.
vectura : 21 s. 6 d.
mappe : 4 s.
vadia : 12 s. 9 d.
Vinum : 69 l. 7 s.
scancionaria : 48 s. 6 d.
vectura : 60 s. 2 d.
vadia : 15 s. 6 d.
garnisio Montispessulani : 2 mod. 4 sext.
cellarium Pissiaci : 7 mod. 4 sext.
Coquina : 100 l.
rex et regina : 44 l. 0 s. 12 d.
vadia ut supra
Cera : 51 l. 12 s. 11 d.
fructus : 8 l. 12 s. 6 d.
vectura : 12 s. 8 d.
vadia ut supra
Avena : 30 l. 12 s. 7 d.
fenum : 7 l. 3 s. 4 d.
marescalcia : 33 s. 11 d.
vectura : 28 s. 9 d.
vadia ut supra
Camera : 26 l. 6 s. 4 d.
regina : 75 s.
liberi : 28 s.
vadia ut supra
Dominica sequenti, post Sanctum Andream [3 décembre], ibidem, et regina
Panis : 31 l. 3 s. 7 d.
vectura : 23 s. 8 d.
dinerium : 8 s.
vadia : 16 s. 9 d.
Vinum : 76 l. 18 s. 6 d.
scancionaria : 53 s. 3 d.
vectura : 62 s. 16 d.
vadia : 15 s. 6 d.
garnisio Montispessulani : 2 mod. 6 sext.
Coquina : 120 l. 42 s. 1 d.
rex et regina : 21 l. 6 s. 8 d.
vadia ut supra
Cera : 47 l. 2 s. 6 d.
fructus : 8 l. 9 s. 6 d.
vectura : 15 s. 3 d.
vadia ut supra
Avena : 29 l. 13 s. 7 d.
fenum : 7 l. 14 s.
literia : 76 s.
marescalcia : 32 s.
vectura : 28 s. 4 d.
vadia ut supra
Camera : 25 l. 14 s. 4 d.
regina : 4 l. 5 s.
liberi : 28 s.
vadia ut supra
Lune sequenti [4 décembre], ibidem, et regina
Panis : 29 l. 12 s. 7 d.
vectura : 28 s.
ligna : 4 s.
regine : 13 s. 8 d.
vadia : 13 s. 11 d.
Vinum : 74 l. 12 s. 11 d.
scancionaria : 42 s. 9 d.
vectura : 53 s. 10 d.
vadia : 14 s. 5 d.
Coquina : 96 l. 7 s. 6 d.
rex et regina : 28 l. 6 s. 11 d.
vadia ut supra
Cera : 50 l. 2 s. 11 d.
fructus : 8 l. 14 s. 8 d.
vectura : 6 s. 4 d.
vadia ut supra
Avena : 7 l. 14 s.
fenum : 6 l. 17 s. 8 d.
marescalcia : 32 s. 6 d.
vectura : 28 s. 8 d.
avena garnisio Pissiaci : 5 mod. : 7 s. 6 d. 22 l. pro sext
Camera : 25 l. 19 s. 10 d.
regina : 78 s.
liberi : 28 s.
vadia ut supra »
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes ordinaires de l’Hôtel du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [tablette 12 verso]
Mercurii sequenti, apud Sanctum Germanum, et regina
Panis : 27 l. 12 s. 4 d.
dinerium : 17 s.
vectura : 4 l. 3 s. 8 d.
vadia : 15 s. 7 d.
Vinum : 93 l. 8 s. 11 d.
scancionaria : 13 s.
vectura : 58 s.
vadia : 15 s. 7 d.
garnisio : 5 mod.
Coquina : 107 l. 13 s. 5 d.
rex et regina : 44 l. 3 s. 3 d.
vadia ut supra
Cera : 33 l. 2 s. 8 d.
fructus : 7 l. 15 s.
vectura : 60 s. 6 d.
regine : 56 s. 8 d.
vadia ut supra
Avena : 19 l. 12 s.
fenum : 6 l. 18 s. 6 d.
literia : 117 s. 10 d.
marescalcia : 28 s.
vectura : 22 s.
vadia ut supra
Camera : 19 l. 9 s.
regina : 64 s.
liberi : 38 s. 6 d.
vadia ut supra »
Chambre des comptes
Italie, Florence, Archivio di Stato
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Baluze, Etienne
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 4] Robertus, barbitonsor Regis, et Ysabellis, ejus uxor, pro custodia jardini Regis de Sancto Germano in Laya, pro duobus tertiis : VI l. XII s. IIII d.
[…]
[f. 12] Domania apud Sanctum Germanum in Laya
De stallis boulengerie et carnificerie, pro toto : XVI l.
De vendis ibidem : XXVIII l. XII s.
De explectis ibidem, per prepositum : LXX s.
De expletis foreste Laye et Cruye, per concergium : XL s.
[…]
[f. 13] Misie Sancti Germani in Laya
Pro vadiis prepositi, pro duobus tertiis : VIII l.
Pro bannis Regis clamandis : IIII s.
Panis prisionum : LVI s. VIII d.
[…]
Opera Sancti Germani in Laya
Pro misiis concergii, ad hunc terminum : XL l. XV s. X d.
Pro domibus ibidem cooperiendis, per cedulam concergium : XVII l. X s.
Pro carpentaria, per eumdem : XII l. VIII s. IIII d.
Pro lathomis, per eumdem : X l. XVIII s. VIII d.
Pro latrinis recerchandis et evacuandis : X l. XVIII s.
[dans l’interligne :] Pro vitreis reparandis, per magistrum Radulphum, verrarium : XIX l. XVIII s.
[…]
Pro vadiis fontenarii Sancti Germani in Laya, pro II tertiis : XII l.
[…]
Pro oblito computato de vadiis fontenarii Sancti Germani in Laye ad Ascensionem CCCIII° pro II tertiis : XII l.
Pro non computato ad Ascensionem preteritam de IIIc & XXX porcis positis per Regem in pessona Laye, XII s. pro quolibet porco, relatu Roberti de Meudono : IXxx XVIII l.
[dans l’interligne :] Non ostendit litteras Regis super mandato. Dicebat tamen quod Robertus de Meuduno habenat. »
Suisse, Genève, Bibliothèque publique
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Paiements concernant Saint-Germain-en-Laye dans les comptes extraordinaires de l’Hôtel du roi
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [tablette 1 verso]
Elemosine de eodem termino
[2 juillet 1308]
Domus Dei Sancti Germani in Laya, ibi tunc pro reparatione domorum suarum : 8 l.
per elemosinarium
[…]
[15 août 1308]
Guillelmus de Palefridis, de Sancto [Germa]no in Laya, ibi tunc : 48 s.
[…]
[tablette 2 verso]
Johanna dicta la Beguesse, de Sancto Germano in Laya, martis post Omnes Sanctos [5 novembre 1308], apud Fabarias
per elemosinarium
[…]
[tablette 4 recto]
[6 février 1309]
Guillelmus de Sancto Germano, marescallus, pro palefredo et roncino mortuis : 18 l.
per P. de Genbevilla »
Chambre des comptes
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
Clairambault, Pierre
Reçu du coffre des joyaux de la fille du roi donné à Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Marguerite des Barres, dame de Bouville, faison savoir a touz que nous avons eu et receu de Pierre des Essartz, argentier le Roy mon seigneur, un coffre pour mettre les jouiaux ma dame Jehanne, fille du Roy de France mon seigneur, et un esprevier de toile blanche pour ma dite dame. En tesmoing de ce j’ai scellé ceste cedule de mon scel. Escript a Saint Germain en Laye VIII jours de fevrier. »
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [Fr. 25993, pièce 275] Deniers paiez du temps le roy Phelippe a plusieurs personnes a qui il estoit tenus
[…]
Pour deniers paiez a Robert Trouart, Bertaut Le Boscheron et a Raoul de Royes, de Saint Germain en Laye, par lettres du Roy donnees le XIIe jour de novembre l’an CCCXVIII, pour plusieurs parties, c’est assavoir pour la cloeson de mil Vc IIIIxx VII toises de haye, de quoy la vente que ledit Robert Trouart a usee en la forest de Laye tenant aus champs des Quarrieres est close, item en une autre vente empres le boys que Symon Magnet usa mil Vc IIIIxx toises de haye, somme de ces II lieus : IIIm VIIIxx I toises de haye, lesquelles messire Robert de Meudon, chevalier, a cel temps garde de ladite forest, a faites mesurer et compter, pour chascune toise XVIII d. par., valent : IIc XXXVII l. V s. VI d par.
Item pour IIc chevrons livrez pour les Loges le Roy qui sont en la forest de Laye, fez prisier par ledit messire Robert de Meudon, pour chascun II s., valent XX l. par. si comme il appert par les lettres dudit mons. Robert des Hayes et des chevrons
[…]
[N.af. 22045, pièce 3] Pour clorre de haye le boys que li Roys a donné en la forest de Laye pour garder la revenue des bestes, 92 toises de hayes baillees a faire a Robert Trouart et a ses compagnons, 18 d. pour toise, valent 6 l. 18 s. p.
Pour clore la vente que ledit Robert tient en ladite forest, laquelle l’en appelle la vente que Symon Avaguet usa, baillee aus dessusdits a clore, pour 20 d. chascune toise, pour cen que il y a peu piex et espines, contient 720 toises de hayes, valent : 60 l. p.
Pour la paine des ouvriers qui apporterent les piex et les espines sur le lieu : 40 s. p. »
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [f. 15] Gaufridus Cocatrix, pro vadiis suis deservitis ibi pro eodem, deductis IIIbus diebus quibus fuit ad Regem apud Sainctum Germanum in Laya, et III diebus quibus fuit in suis propriis negociis, XVI s. par. per diem : VIxx l. XXXII s. par. Super se in compoto suo.
[…]
[f. 18] Gaufridus Coquatrix, pro expensis suis per III dies, quibus fuit ad Regem apud Sanctum Germanum in Laya, anno presenti, deductis vadiis : VII l. II s. Per cedulam Curie. Ultima Junii. »
Mention d’un compte comprenant des travaux au château de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [p. 849] Compotus magistri Petri de Burgo Dolensi de operibus regalibus factis Parisius, Pissiaci, apud Sanctum Germanum in Laya, apud Vicennas, et alibi circa Parisius, a nona Septembris M° CCC° XX° usque ad decimam quartam [p. 850] Septembris M° CCC° XXI°, redditus sexta Maii M° CCC° XXII°. Debentur ei LIX l., etc. Tamen habuit cedulam testimonialem a pluribus personis pro ipso, XIIc LXXIII l. XII s. V d. par. Signantur ibi plura recuperanda super magistrum Nicolaum Le Loquetier, plures denario tradi pro sepultura regis Philippi Magni, et super magistrum Petrum de Valenciennes, X l. par., et super Guerran Le Chaufourier, X l. V s. de calce ad valorem dicte summe. Et plura aliqua alia signantur ibi corrigenda et recuperanda. »
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« [p. 303] Ordonnances du Roi sur la maison de la Reine
Dernier août 1322 (C. L. I, 808, à l’observation)
1re partie
(1) Ordinatum est à Domino Rege, quod Domina Regina, pro [p. 304] omnibus eleesosynis suis, et oblationibus, per annum habeat 400 lib. Parisienses, et non amplius, et hoc ultra decimam victualium domus, quam solvere tenetur aliquibus certis locis, et ultra illos XIII pauperes quos cotidie reficere consuevit, et illos quator pauperes quos consuevit reficere in die sabbati, et praeter mesellos valori XII s. per diem.
(2) Item. Pro omnibus donis, quœ par annum faciter summam 40 lib. Paris. non excedat.
(3) Item. Quod a nemine nuncium recipiat, vel recipi faciat, neque dinum, nec permittat a liberis suis donum aliquod recipi, neque dari, in quo non intelliguntur vina, victualia, aut hujusmodi levia, vel minuta.
(4) Item. Quod abstineat a dominabus vocandis, vel aliis magnis personis et eas cum venerint diutius retinendis. Et quod se non reddat nimis facilem ad loquendum cum tot venientibus, sed aliqoutiens se excusari faciat, sicut decet.
(5) Item. Ordinavit Dominus Rex, quod G. et E. jurent, quod curabunt et providebunt, bona fide, quod expensæ domus fideliter et moderate siant. Et quod in expensis domus, sub obtentu, vel nomine expensarum nihil computabunt præter expensas proprias dictæ domus. Et hoc juraverunt dicti G. et C. in præsentia domini Regis.
(6) Item. Quod ipsa nec mandet vel præcipiat Ballivis regni, vel prœupositis, aut aliis officia ab ipso habentibus. Et quod neminem poni faciat autoritate sua in Balliviis, vel Sergenteriis, aut officiis aliis quibuscumque.
(7) Item. Quod amplius edificari non faciat, et quod personam aliquam non recipiat in familia sua, vel liberorum suorum, sine licentia Domini Regis.
Hæc omnia vult et præcepit Dominus Rex ab ipsa Domina regina servari et teneri.
IIe partie
(1) Ordinatum est à Domino Rege de hospitio Dominæ Reginæ, quod decima victualium domus solvatur, sicut est consuetum.
(2) Item. Quod reficiantur 13 pauperes cottidie sicut solent, et hæc sint super expensa hospitii.
(3) Item. Pro quator pauperibus, quos ipsa Domina consuevit reficere die sabbati, habeat, sicut solet quatuor solidos illa die.
(4). Item. 16 solidos pro eleemosyna, quando equitat et hospitium [p. 305] mutat. Habeat autem ultra prædicta omnia, pro donis, eleemosynis aliis, oblationibus exeniis, sive presentis, et aliis omnibus, quæ sibi placuerint, 600 lib. per annum, scilicet 200 lib. in quolibet compoto.
(5) Item. Pro 61 Dominarum vestibus, et aliis necesariis, pro qualibet XXX lib. turon. sum. IXxx lib. turon. pro illis.
(6) Item. Pro XX aliarum mulierum vestibus et aliis necessariis, pro qualibet XX libr. Turoenus, sulmma IIIIc lib. Turonens. pro illis.
(7) Item. De tappella ordinatum est, quod tota cera Regis sit, et capellanus habeat pro cera sua X libra Parisienses per annum, ipse autem capellanum suum tenebit de suo, in vestibus et aliis necessariis, preter cibum.
(8) A nemina autem Domina Regina mutuum recipiat, aut recepi faciat, neque donum, nec permittat a liberis suis donum aliquod recipi sive dari, in quo non intelligantur vina, vel victualia, seu alia hujusmodi levia vel minuta.
(9) Item. Quod abstineat a Dominabus vocandis, vel aliis magnis personis, et eis cum venerint diutius retinendis, et quod se non reddat nimis facilem ad loquendum cum tot venientibus, sed aliquotiens se excusari faciat, sicut decet.
(10) Item. Quod nec mandet, vel precipiat Ballivis Regis, sive prepositis, aut aliis ab ipso habentibus officia, et quod neminem poni faciat autoritate sua, in Balliviis, vel Sergenteriis, aut aliis officiis quibuscumque.
(11) Item. Quod amplius edificari vel operari non faciat, et quod personam aliquam in familia, vel liberorum suorum non recipiat, sine licentia Domini Regis.
(12) Haec omnia supradicta vult Dominus Rex, et precipit Dominæ Reginæ servari et teneri.
(13) Jurabunt autem tactis sacrosanctis evangeliis in presentia Domini Regis. Dom. Al. et G. clericus, quod fideles erunt Domino Regi, et quod bona fide curabunt, et providebunt quod expensæ domus fideliter et moderate siant, et quod in expensis domus, sub obtentu, vel nomine expensarum, nec ponent, nec computabunt præter expensas proprias dictæ domus.
(14) Consergio autem Sancti Germani precipi debet, quod expensas aliquas non faciat neque computet, nisi pro coopertura domorum, vel horto excolendo, aut pro factione vinearum Regis. »
Chancellerie royale
Mention d’un compte portant sur des travaux aux Loges dans la forêt de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Compoti duo Henrici de Meudono, primus de operibus logiarum Laye anno M° CCC° XXIII°, alius de misiis pro bichatis regis anno M° CCC° XXIV°, redditi quarta die Junii M° CCC° XXXVIII°. Corriguntur fines. »
Payements au chapelain de Saint-Germain-en-Laye dans les comptes du trésor royal
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Opera Sancti Germani in Laya
Pro XXX miliariis tegule : XXVIII s.
Pro miliario reddite ad portum Alpeci : XLII l. »
Chambre des comptes
Mentions du revenu accordé au chapelain de Saint-Germain-en-Laye
Fait partie de Corpus numérique sur l'histoire du château et des jardins de Saint-Germain-en-Laye
« Ordinarium thesauri de termino Candelose CCCXXXVII° et Ascensionis CCCXXXVIII°
[…]
Capellanus Sancti Germani in Laya, pro IIbus terciis, 20 l. p. ; habuit 10 l. p. XXIIIIa marcii.
[…]
Ordinarium thesauri de termino O. [S. CCCXXXVIII]
[…]
Capellania Sancti Germani in Laya, pro tercio, 10 l. p.
[…]
Ordinarium thesauri de termino Candelose CCCXXXVIII° et Ascensionis XXXIX°
[…]
Capellania Sancti Germani in Laya, pro IIobus terciis, 20 l. p. »
Chambre des comptes